Mala Lengua  
 
AfroCubaWeb
  Home - Portal | Music - Musica | Authors - Autores | Arts - Artes 
  Site Map - Mapa del Sitio | News - Noticias | Search ACW - Buscar en ACW 
 
  Mala Lengua
 

CARLOS MANUEL PIAR, PEDRO LUIS BRIÓN
YUNANAN DI KÒRSOU HUNTU KU
SIMÓN BOLĺVAR Y PALACIOS
DEN LUCHA KONTRA KOLONISMO I RASISMO 

KARIBE UNIDAT I INTEGRASHON

Eugène Edward Godfried Presilia 
Spesialista di Karibe 
Periodista/outor/investigador/Julianadorp/Kòrsou
17 di yini aña 2006

1. Introdukshon

Por nota kresimentu di konsiensia den pueblo di Kòrsou, Venesuela, Karibe i otro partinan di mundu relashonáku lucha di liberashon integrashonista di e teritorionan antes kolonisá pa Spaña riba kontinente amerikano.

Gobièrnu di Presidente Hugo Rafael Chávez Frías i revolushon bolivariano di Venesuela ta yamando atenshon pa personalidatnan históriko manera Simón José Antonio de la Santísima Trinidad Bolívar y Palacios. 

Na Kórsou i teritorionan kolonisá pa Hulanda, por fin, diskushon riba Almirante Pedro Luis Brión i Carlos Manuel Piar, yunan di Kòrsou, a kuminsá kohe forma i ta tende un poko mas di e figuranan ehemplar aki.

Kiko nan a nifiká komo persona den lucha di liberashon antikolonial i kontra sistema sklabisashon di hende kompañá pau su ideologia rasista? Den e lus aki tabatin bastante akontesimentu, ku humanamente por komprendé, pero ku por sirbi komo instrukshon pa nos awe i den futuro.

Un danki speshal na Djibo Sobukwe, profesor di estudionan afrikano i diáspora afrikano,PACEP (Pan African Community Education Program) Temple University, Philadelphia, Pensylvania, Estadonan Uní.

Un palabra di gratitut tambe na Yomini Rosangela Adelaika Godfried, espesialista di latinoamerika I karibe, formá na Universidat di Leiden, Hulanda.

Eugène Godfried 
Spesialista di Karibe/outor/
Investigador

Iglesia Katóliko Santa Ana 
(c) 2006 Yomini Godfried, Yomini's Production

2. Otrabanda i su balor históriko 

Otrabanda, region p’abou di kapital Willemstad, Kòrsou tin importansha históriko den bida di e pueblo humilde, eksplotá i oprimí. E tabata karakterístiko pa aktividatnan relashoná ku sklabisadonan afrikano, ku tabata move ei banda. Otrabanda tabata e punto di kontakto entre pueblo pober ku hendenan prosedente di otro partinan di mundu, por ehèmpel, Venesuela. Den Otrabanda tabata situá Iglesia di Santa Ana. E iglesia aki tabat’un sentro di poder, ku tabata atendé asuntunan di sklavisadonan. E époka ei struktura herárkiko di Iglesia Katóliko a inklui Iglesia di Santa Ana di islanan okupá pa kolonialismo hulandés bou direkshon di diósesis di Coro, Venesuela. Kontakto ku Venesuela den e sentido kultural tabata un hecho. Santa Ana tabata e iglesia di sklavisadonan afrikano, pues di hende di koló. E tabata e instituto ku tabata responsabel pa asuntunan pastoral, sosial – kultural i ekonómiko di e kategoria sosial aki. Sin duda, Iglesia Katóliko di Santa Ana tabata konta tambe ku un kantidat di desendiente di europeo den su seno. Algun hasta tabata okupá posishonnan priviligiá elitista den struktura di organisashon di herarkia eklesiástiko. Por ehèmpel, nos por menshoná tata di Pedro Luis Brión, ku tabata okupá posishon di ‘kerkmeester’, un posishon ku tabatin komo funshon manehá i kuida propiedat di iglesia katóliko

3. Pedro Luis Brión i Carlos Manuel Piar, Otrabandistanan ehemplar

Pedro Luis Brión a nase dia 6 di yili 1782 i a fayesé na Kòrsou dia 27 di sèptèmber 1821. Carlos Manuel Piar a nase dia 28 di aprel aña 1774 na Kòrsou i a fayesé na òktober 16 aña 1817 na San Félix de Angostura, aktual Ciudad Bolívar, Venesuela..

Segun papelnan di boutismo ku a haña, tur dos persona a batisá na Iglesia di Santa Ana, situá na Breedestraat, Otrabanda, Willemstad, kapital di Kòrsou. Nan a lanta mei mei di ambiente di Otrabanda. For di awasá nan por a mira otro banda di bahía di Santa Ana, Fort Amsterdam, sede di e poder kolonial. Aya den nan por a mira tore di su kèrki protestant reservá pa komersiantenan esklabista desendiente di europeo, di koló asina yamá blanku. Un sentro di poder bon protehá militarmente, será tras di muraya. Di aya desishonnan tabata kai, inkluso, pa eliminá sklabisadonan afrikano rebelde riba Ref na Otrabanda. E konsiensia aki tabata presente serka e yunan di Kòsou Carlos Manuel Piar i Pedro Luis Brión. 

4.Pedro Luis Brión


Statue of Pedro Luis Brión
(c) 2006 Yomini Godfried, Yomini's Productio

Yu di e komersiante Pedro Luis Brión y su kasá María Detrox, hulandés nativo di región Flamenko ku aktualmente ta pertenesé na Bélgika. Nan ta biba na Kòrsou for di 1777. Na 1794 su mayornan a mand’e Hulanda pa sigui ku su edukukashon. Durante e periodo aki el a drenta forsanan armá di Repúblika Bátava pa kombatí invashon britániko di Hulanda. Bergen 19 di sèptèmber 1799 i Castricum 16 di òktober 1799. El a kai presu I kieda prezu den man di inglesnan te ora ku a firma konvenshon di Alkmaar. 

Bolbiendo Kòrsou el partisipá aktivamente den movimentu insurekshonal di karákter revolushonario ku tabata eksistٳí riba su isla natal na luna di sèptèmber 1800 un poko antes di invashon britániko. Brión ta logra hui skapando di invasornan inglés i ta bai Merka pa un tempu na unda el a studia noutika i komersio maritimo. 
Despues ku Hulanda a rekuperá dominio riba Kòrsou e ta bolbe su isla pa dediká su mes na komersio. Entre 1803 i 1806 e ta para na kabes di varios akshon pa evitá ku inglesnan ta rekonkistá Kòrsou.

Na aña 1807 komo konsekuensha di tur e luchanan aki Brión tabata obligá di bai biba den eksilio riba e isla San Tomás, ku na e momentu ei tabata kolonia danés. 

Aña 1813 Brión ta uni su mes ku e kousa di independensha di Venesuela i ta aseptá nashonalidat venesolano un aña despues. Simón Bolívar ta dun’e grado di kapitán di fregata. Na 1815 e ta bai Inglatera pa buska e korbeta Dardo, 24 kañon, 12 fusil i otro tipo di amunishon pa yuda patriotanan di Cartagena de Indias, Den reunion ku Bolڛvar na Haiti revolushonario e ta bira kapitán di navío (=barku di guera) i ta organisá e eskuadra ku kua ta realisá ekspedishonnan riba kosta di Venesuela. Dia 2 di mei 1816 e ta logra su promé viktoria kontra barkunan di guera spañó den kombate naval Los Frailes. Riba mesun fecha Bolívar ta nombra Brión almirante di Repúblika.
For di isla Margarita ku a kai bou den man di forsanan patriótiko libertador, Brión a establesé na yaniwari 1817 e base di operashon di su forsanan komandá p’e komo almirante. El a introdusí tambe un kuerpo di infanteria di marina. Dia 3 di agosto di e mesun aña e ta logra drenta leu den riu Orinoco ku un eskuadra pa hiba bataya di Cabrián. Den e bataya aki e ta kapturá 14 di 28 barku spañó. Un total di 1.500 efektivo spañó ta kai prezu na su man. 

Una bes ku Guayana a keda liberá dia 5 di novèmber 1817, ta nombra almirante Brión presidente di Konseho di Gobièrnu. Na 1819 e ta bolbe bai keda isla Margarita, for di unda e ta organisá un ekspedishon di 22 barku ku ta bai ataká kosta di Nueva Granada, huntu ku forsanan terrestre di general Mariano Montilla. A kapturá haf i bokanan di Baranquilla i Santa Marta. Pero, a surgi kontradikshonnan spesialmente ku Montilla tokante kon kondusí operashonnan riba tantu tera komo laman. Esaki a influenshá desishon di Brión pa distansha su mes di marina na luna di mei 1821. El a biaha bai Maracaibo. 

Sorprendé pa tuberculosis el a disidí regresá su isla natal na unda el a muri dia siguiente di su yegada. A trasladá su restunan dia 10 di aprel 1882 pa Panteón Nashonal di Venesuela. 


Dedication on Brion's Statue
(c) 2006 Yomini Godfried, Yomini's Production


5. Simón Bolívar i Pedro Luis Brión bishitando Revolushon Haitiano

Simón Antonio de la Santísima Trinidad Bolivar y Palacios a bishitá huntu ku Pedro Luis Brión, Haiti revolushonario na 1816. Aya nan a topa ku entre otro Alexandre Pétion, ku a demostrá promé señal di solidaridat berdadero ku lucha pa liberashon di Gran Colombia. Ta trata aki di e teritorio ekstenso ku awe ta abarká Venesuela, Colombia, Peru, Ecuador i Bolivia. E revolushonarionan di Haiti a pone un solo kondishon pa duna sostén na luchadornan ku Bolívar a trese: abolishon di e sistema di sklabisashon di afrikano i tur hende den nan teranan. Konsiguientemente, Pétion i gobièrnu revolushonario haitiano a brinda Bolívar i lucha libertario di Gran Colombia arma, amunishon, personal, barku i otro provishon. E gesto aki di Pétion a siña nos tambe kiko ta nifika toleransha. Pasobra, Bolívar i Brión por a tuma nota di e prinsipio di unidat di lucha anti – kolonial i na mes momentu persistentemente lucha pa abolishon di sklabitut. Dos elemento inseparable.. Bolívar a haña oportunidat di fiha un posishon kla kontra di su mes klase di prosedensia, ku ta mantuanonan sklabista produktor di kakao na litoral di Venesuela. Brión, desendiente di europeo flamenko/hulandés di Kòrsou por a konvensé su mes di e gran mentira inhumano ku sosiedat sklabista tabata representá tur parti di mundu i ku mester destrui esaki den tur pais, luchando pa liberashon di pueblonan.

6. Carlos Manuel Piar, luchadó antikolonial i antirasista


General Manuel Carlos Piar
(c) 2006 Yomini Godfried, Yomini's Production

Luchadó ferviente kontra kolonialismo, eurocentrismo ku su ideologia rasista, na parti oriental di Venesuela, Guayanas, banda di riu Orinoco. Konosí komo protektor i defensor di faktor indígena i afrikano ku tabata severamente persigui pa kolonialistanan spañó. E mes tambe tabata di koló i tabata orguyoso di esei. Komo tal e tabata gosa di apoyo i apresio di e mayoria aplastante di koló di e region ei. No ta sin motibu ku te dia di awe ta konsiderá Carlos Manuel Piar, EL LIBERTADOR DE ORIENTE/ GUAYANAS. Un kontradikshon lamentable ku Simón Bolívar ta resultá den un sentensha di pena capital, diktá pa un Korte Marsial, presidí pa su kompatriota, Pedro Luis Brión. Carlos Manuel Piar ta keda ehekutá na San Felix de Angostura, 1817.


7. Un bista riba trayektoria militar di Piar

Na 1804 Piar a drenta milisia pa lucha kontra di Británikonan na Kòrsou. Na 1807 e tabata na Haiti partisipando den revolushon na e isla ei komandando un barku di guera. 
Na aña 1810 motivá pa tantu su eksperensha militar komo su deseo pa logra independensia di gobièrnunan kolonial el a disidí drenta servisio di lucha independentista di Venesuela kontra Spaña. El a kuminsá den marina i a stashoná na Puerto Cabello. Komo komandante el a partisipá den diferente bataya kontra marina spañó, manera den Bataya di Sorondo aña1812 na riu Orinoco. 
Debí na kondishonnan atverso i perdidanan importante di su banda, Piar a haña su mes oblige di bai den eksilio na Trinidad pa algun tempu. Di regreso na Venesuela aña 1813 komo Koronel di ehérsito. Ku gran éksito el a defendé Maturín i yuda liberá parti oriental di pais for di gara di forsanan militar spañó. 
E aña siguiente Piar a dirigí trupanan komo Brigadir General luchando den provinsianan Barcelona, Caracas i Cumaná. El a enfrentá batayanan duru kontra forsanan di José Tomás Boves serka di El Salado.
Despues di su promoshon komo Mayor General el a partisipá den e ekspedishon eksitoso di Los Cayos i batayanan di Los Frailes i Carupano. 
Na aña 1816 el a derotá ehérsito di Francisco Tomás Morales na El Juncál. For di aya Piar a kohe rumbo pa Guayana, ku intenshon di liberá e provinsia ei. Na prinsipio di 1817 el a pone toke de keda na Angostura. Dia 11 di aprel su forsanan a logra viktorianan grandi riba forsanan komandá pa General spañó General Miguel de la Torre y Pando den bataya di San Félix. Un luna despues a promové pa e rango di General en Hefe.. 

8. Konfllkto entre Piar ku Bolívar , huisio fatal i su ehekushon 

Simon Bolivar, Willemstad, Curazao
(c) 2006 Yomini Godfried, Yomini's Production

 

Den e temporada di viktoria i éksito militar grandi, ku Piar a konosé, el a haña konflikto ku su superiornan ‘krioyo’, es desir, desendientenan di spañó, yamá blanku, inkluyendo Simón Bolívar. E frikshon aki a resultá den demoshon di Piar di komando di forsanan armá i komo reakshon Piar a pidi su retiro, ku el a haña tambe na yini 1817.
Piar tabata kier mira independensia i tambe derecho pa hende di koló, ku dominashon spañó semper a trapa. Una bes ku el a keda sin forsa armá pa komandá, Piar a dediká su tempu pa lucha na fabor di hende di koló kontra di rasismo di e élite blanku di Venesuela. 

Tabatin otro hefenan militar ‘blanku’, ku tambe tabatin kontradikshon profundo ku Bolívar manera José Félix Ribas, Santiago Mariño i José Franscisco Bermudes. E pregunta ta keda di kon e figuranan aki no a haña trato igual di liderasgo militar di revolushon den sentido general?

Sinembargo, Bolívar a ordená aresto di Piar i eksigui su kondena akusando e General di disershon, insubordenashon i konspirashon kontra di gobièrnu. A arestá Piar Sèptèmber 28, 1817. Un korte marshal, presidí pa Pedro Luis Brión, a husgu’e hañando e kulpabel di tur kargo. Dia 15 di òktober a dikta sentensia di morto kontra di Piar. .E mesun dia Simón Bolívar komo Komandante Supremo a konfirmá e sentensia. E dia siguiente General en Hefe Carlos Manuel Piar a keda ehekutá kontra muraya di katedral di Angostura pa un skuadron di kandela. 

Piar mes a deklará ku Bolívar no tabata gust’e ni ker’e pa motibu di su koló I su descendencia afrikano.

9. Pedro Luis Brión i Carlos Manuel Piar, no rekonosé pa elite kolonial sklabista hulandés

Pedro Luis Brión, ta konosí pa su grandioso hazañanan militar na Hulanda, Belgika, Kabrietenberg, Caracasbaai na Kòrsou i a demostrá su fieldat tambe impekabilidat militar. Bolívar a nombra Brión pa su meritonan Gran Almirante di Gran Colombia. Un posishon di honor. Pero, kiko mas nos por bisa di e yu di Otrabanda aki?
Kòrsou huntu ku e otro poseshonnan di Hulanda den Karibe tabata esklabista i komersiante di eklabisadonan afrikano. Brión i Piar tabata konsiente di ese i. Nan a bira lomba pa e hegemonismo hulandés sklabista, optando pa lucha pa liberashon di tur pueblo den nos region. E asuntu ta asina serio ku na sierto momentu Almirante Pedro Luis Brión a bini di bishita su pais natal Kòrsou na bordo di un barku di guera venesolano, e no a haña permiso dib aha na tera, si no ta den kondishon sivil. Kua tabata e miedu di e dirigentenan kolonial hulandés esklabista pa e luchador pa liberashon aki? Tal bes nan tabatin miedu ku Pedro Luis Brión lo alimentá ideanan pro abolishon di sklabitut i tambe liberashon den su pais natal tambe? Na e momentu ei tabata apenas binti aña apróksimadamente a pasa ku 17 di agosto 1795 a tuma lugá na Kòrsou. Por t’esei ta loke ta tene mente di elite kolonial sklabista preokupá? I, pa kolmo awor un hòmber di desendensia europeo, kueru blanku, katòliko i no protestant blanku ta para na banda di abolishon di sklabitut i tambe ta manifestá su mes pro independensia di paisnan bisiña djis serka manera Venesuela, Colombia, Peru, Ecuador I Bolivia. Segun elite dominante sigur lo mester para e asuntu ei pa e no tuma lugá aki na Kòrsou ni tin minimo influensha riba sklabisadonan afrikano riba e isla aki ni otro dependensianan di Hulanda den Karibe. 

10. Histeria i desinformashon di elite dominante

E histeria den Karibe tabata grandi for di momentu ku Revolushon di Haiti a bira un hecho. E proseso libertario haitiano a kuminsá na 1791 i a abolí sklabitut na 1793 riba su mes forsa. Posteriormente, revolushonarionan haitiano a proklamá total independensia na 1804 for di Fransha di e rasista Napoleon Bonaparte. Tur potenshanan kolonial den Karibe, inkluyendo Merka, a bira ariba abou. Nan a bira sumamente opresivo i perseguidó di tur loke ta ekspreshonnan di lucha libertario. Komo konsekuensia di e kaso di solidaridat ku Venesuela, manera demostrá pa Alexandre Pétion i su gobièrnu revolushonario di Haiti, a sosodé presiamente loke tur sírkulo kolonial ta teme te dia di awe. Esei ta, AMISTAT I SOLIDARIDAT entre pueblonan oprimí den lucha pa LIBERASHON.

11. Prekursornan di lucha antikolonial i antiimperialista pa Integrashon Regional

E élite di Kòrsou i otro dependensianan kolonial hulandés den Karibe, situá den porta i bentana di Venesuela, Colombia etc., ta konsiderá e teritorionan ei solamente importante sin nan por bira riku di propiedat di e teritorionan ei. Antes tabata kakao, awendia ta prinsipalmente petroleo i otro mineral. Basta ta nan gremio so por tin ganashi i tin tur probecho..Di otro banda antes nan a bende tekstil, awendia nan ta bende produktonan akabá produsí di materia prima hañá barata di e paisnan bisiña aki. Nos komo pueblo no por ta uní apsolutamente ku otro, pasobra esei lo stroba interés di e sírkulonan dominante i nos lo mira i sa nan shete bèrdat. Ya awe nos ta konsiente di e hecho ku Carlos Manuel Piar, Pedro Luis Brión i promé ku nan dos, Josef Caridad Gonzales i varios otro deskonosí mas a demostrá ku kolonialismo i dominio imperial di kapitalismo ta manera un octopus, o sea, sekat, ku mester kombati kada pata di dje for di diferente posishon. Si no logra aki ta logra aya, kon tal ku domin’e monstruo. Tur ta próser di lucha Antiimperialista na fabor di PAS, AMISTAT, SOLIDARIDAT I KOOPERATIVISMO entre tur pueblo uní. Nos ta sigui nan ehèmpel noble i bondadoso. 


Eugène Edward Godfried Presilia
Spesialista di Karibe
Periodista/outor/investigador
17 di Yini aña 2006
Julianadorp
Korsou


LITERATURA KONSULTÁ I REKOMENDÁ

- KORSOU DEN SIGLO XX 
Desaroyo di un pueblo o tragedia?
Amado E.J. Römer 
Sèptèmber 1997

- PEDRO LUIS BRION
W.Brada o.p.
Curaçao, 1954
Drukkerij Scherpenheuvel

- CARLOS MANUEL PIAR
W.Brada o.p.
Curaçao, 1955
Drukkerij Scherpenheuvel

- JOSÉ MARTÍ I RASISMO
Su bishita na Kòrsou
Eugène Godfried
www.afrocubaweb.com 

- THE CARIBBEAN WHOSE BACKYARD
Cheddi Jagan

- SIMON BOLIVAR
Enrevista con radio caracol de Colombia
Habana, Cuba

- ORUNO LARA 
Les Caraibes en construction, espace, colonisation, resistance

 

Contacting AfroCubaWeb

Electronic mail
acw_AT_afrocubaweb.com [replace _AT_ with @]

[AfroCubaWeb] [Site Map] [Music] [Arts] [Authors] [News] [Search this site]

Copyright © 1997 AfroCubaWeb, S.A.